اصول بهداشت، ضدعفونی کردن شرکت ها

بهداشت و ضدعفونی کردن شرکت های لبنی:

نظافت و تمیزکردن:

اصول بهداشت، ضدعفونی کردن شرکت ها:

یعنی حذف کامل همه باقی مانده ها، اجزاء ، و سایر آلاینده ها به این گونه که تمامی نواحی درگیر باید با آب سرد شستشو شوند.

ضدعفونی کردن یعنی غیرفعال کردن تمامی میکروارگانیسم های بیماری زا و کاهش میکروارگانیسم های غیر بیماری زا به پایین ترین سطح که به کیفیت فراورده ها آسیبی نرساند.

زمانی ضدعفونی کردن کارایی خواهی داشت که تمامی سطوح پاکیزه شده باشند اما در ابتدا باید شستشو و نظافت اعمال شود.

ایمنی و کیفیت فراورده به رعایت اصول بهداشتی و ضدعفونی کردن ماشین آلات، تجهیزات ابزارها، تاسیسات، لوله ها و … بستگی دارد.
به طور تقریبی 1/4 از کل زمان فعالیت کارخانه ها به تمیز کردن و ضدعفونی نمودن کارخانه اختصاص داده می شود.

تعیین پارامتر در انتخاب شوینده:

1) نوع و ترکیبات آلوده کننده

2) شکل، مواد، ویژگی های سطحی نواحی که باید تمیز شوند.

3)مقدار مورد نیاز، نوع و قدرت اثرگذاری شوینده های شیمیایی و ترکیبات ضدعفونی کننده

4) فرایند نظافت و ضدعفونی کردن

5) کیفیت و سختی آب مصرفی

نوع و ویژگی های آلوده کننده ها:

آلاینده های موجود در بخش لبنی که به سطوح می چسبند اجزای تشکیل دهنده شیر مانند چربی، پروتئین و مواد معدنی شیر و سپس لاکتوز که نقش ثانویه در آلایندگی دارد را ایفا می کند.

آلودگی های موجود در کارخانه شیر دارای مقادیر بسیار بالایی از میکروب های مضر مانند: باکتری کلی فرم، میکروب های پروتئولیزکننده، مخمر، کپک و باکتری های اسید لاکتیک می باشد.

جنس مواد و ویژگی سطوح مورد نظافت:

•  مواد ، نواحی مورد نظافت از جنس زنگ نزن هستند. سطوح شیشه ای، پلاستیکی، لاستیکی، چوبی و سزامیکی هم جود دارد که تمام جنس های سطوح به جز فولاد زنگ نزن به شوینده ها نسبتا بی اثر است، اما سطوح شیشه ای و پلاستیکی در اثر فشار شدید آب شسکسته می شوند،
• خوردگی و پوسیدگی یکی از جنبه های مهم در اکثر واکنش های شیمیایی و الکترو شیمیایی شوینده ها در سطح فلزی ایجاد می شود.
•  فلزاتی مانندمس، آلومینیوم، آهن، و روی به جز فولاد زنگ نزن با شوینده های اسیدی یا قلیایی مورد شستشو قرار نگیرد.
•  ساختار سطح: میزان صافی سطوح بر نحوه نظافت فیزیکی و شیمیایی آنها تاثیر گذار خواهد بود.
• میکروارگانیسم ها: ذرات آلوده کننده با منشا مختلف به سطوح زبر و پوسیده و یا منافذ باز نسبت به سطوح صاف نسبت چسبندگی بیشتری دارد. سطوح فلزی کاور شده توسط پلاستیک و یا سرامیک، صاف بوده و تمیزکردن به آسانی و راحتی قابل انجام می باشد.

هرعامل شوینده و ضدعفونی کننده باید قدرت شویندگی و ضدعفونی کنندگی مناسبی داشته و از لحاظ فیزیولوژیکی و مسمومیت مشکل ساز نبوده و تاییده بهداشتی داشته باشد.

تقسیم بندی مواد شوینده  و ضدعفونی کننده بر اساس نحوه کار:

• وسایل مکانیکی: شامل حرارت(دما)، زمان واکنش، فشار، نوع جریان و سرعت آن،  برس، اسفنج، کاردک و پارچه
• مواد شیمیایی: طبقه بندی آنها براساس اثرگذاری آنها انجام می شود. مواد شوینده( C) موادضدعفونی کننده، D) ترکیبی از هردو) ، نوع مواد بر اساس اسیدی، قلیایی و یا خنثی بودن آنها سنجیده می شوند.

CP: مواد قلیایی برای شستشوی عمومی یا دستی در کارخانه شیر، نظافت راهروها و مخازن و لوله ها استفاده می شود.

CB: شوینده هایی هستند برای شستشوی قلیایی بطری ها استفاده می شود.

CA: شوینده های اسیدی که برای شستشوی لوله های حمل شیر و مخزن ها استفاده می شود.

DP: مواد ضدعفونی کننده لوله های حمل، تخلیه شیر و مخزن ها استفاده می شود.

CPD: مواد شوینده و ضدعفونی کننده برای لوله های حمل و تخلیه شیر و مخزن ها استفاده می شود.

مکانیزم اثرات مواد شوینده:

شوینده های قلیایی:

شوینده های قلیایی که تاثیر پاک کنندگی آنها با شکسته شدن یون های هیدروکسیل در محلول آبی است. مهمترین ترکیبات آنها هیدروکسید سدیم (NAOH)، هیدروکسید پتاسیم (KOH)، کربنات سدیم (Na2CO3)، فسفات سدیم (Na3PO4)، سدیم پیروفسفات (Na3PO4) می باشند.

شوینده های اسیدی:

شوینده های اسیدی به دو گروه تقسیم می شوند. فعالیت آنها بر پایه آزاد شدن H+ و انحلال کلسیم و منیزیم در رسوبات معدنی است.

گروه اول: از اسیدهای غیر آلی و نمک ها تشکیل شده اند. شامل: اسید نیتریک(HNO3)، اسید فسفریک (H3PO4)، اسید آمیدوسولفونیک(SO2HNO-(OH)2)، سولفات هیدروژن سدیم (NaHSO4)،

گروه دوم: اسیدهای آلی مانند اسید استیک، اسید سیتریک، اسید فرمیک

بازدارنده ها:

به عنوان مواد ضدخوردگی عمل می کنند ب گونه ای که با سطح فلزی واکنش داده و یک لایه محافظتی در سطح آن تشکیل می دهند. مهمترین بازدارنده ها عبارتند از سیلیکات قلیایی ()، فسفات قلیایی(منو، دی، تری و هگزافسفات)، که هگزا فسفات با به سختی آب متصل شده و میزان سختی رسوبات را کاهش می دهد. به مواد شوینده قلیایی مواد لغزنده نظیر فسفات قلیایی و سولفونات قلیایی که باعث کشش سطحی و داخلی مایع و نفوذ را میسر می کند افزوده می شوند.

شوینده های خنثی:

PH محلول های آبی 6 الی 8 می باشد و واکنش های آن کمی اسیدی یا قلیایی است. این شوینده ها باعث خوردگی فلزات می شوند که می توانند چربی ها را به صورت محلول درآورند. یکی از معایب آن چسبندگی به سطوح تمیز است.

در طی تمیزکردن عوامل مختلفی با یکدیگر واکنش می دهند، این واکنش ها تحت عوامل فیزیکی مانند فشار و دما بر فرآیند تمیز کردن تاثیر می گذارد. در زمان تمیز کردن با محلول ها در فشار پایین یا بالا، بازده تمیزکردن به عوامل هیدرودینامیکی مانند سرعت، اثرگذاری مایع، فشار و زاویه فواره مایع بستگی دارد.

موفقیت فرایند شستشو و ضدعفونی کردن، به کشش سطحی بستگی دارد. هرچه کشش سطحی محلول کمتر باشد تشکیل لایه مایع در سطح بهترشده و نفوذ به منافذ و مجاری محفظه تجمع بهتر می شود. 

میزان اثر گذاری شوینده های شیمیایی به نوع خاک (آشغال ها،Matter) بستگی دارد. این آشغال های حاوی پروتئین ابتدا باید هیدراته شده و یون های بار مثبت و منفی ایجاد شود.

اثرات مواد ضدعفونی کننده:

مواد شوینده و ضدعفونی کننده بر اساس نحوه ی کار به 2 گروه تقسیم می شوند.

1) فیزیکی:
مهم ترین وسیله برای غیرفعال کردن میکروارگانیسم ها، حرارت می باشد.
برای ضدعفونی کردن نواحی مختلف با کمک آب داغ، بخار و هوای داغ انجام می شود.

تاثیر مطلوب ضدعفونی کننده زمانی حاصل می شود که بعد از تمیز کردن سطح به مدت 1 الی 5 دقیقه دمای بالاتر از 85درجه سانتی گراد ببیند.
برای بخش های استریل به مدت 15 الی 20 دقیقه در دمای 120 ـ 130درجه سانتی گراد انجام می شود.

با استفاده از فیلترها می توان میکروارگانیسم های موجود در هوا، گازها و مایعات را به طور موثر حذف نمود.
امواج طول موج کوتاه برای کاهش بار میکروبی در سطوح و محیط های آبی و گازی استفاده می شود.
همزمان برای امواج کوتاه و پرتوهای ایکس () یا گاما می توان سترون سازی کرد. برای سترون سازی هوا از نور فرابنفش استفاده می شود.

2) شیمیایی: مطابق با انجام واکنش ها به چند گروه تقسیم می شود:

1) مواد لخته کننده پروتئین (نمک های فلزی یا فلزات، آلکانول )

2) مواد اکسیدکننده( هیپوکلرید، پراستیک اسید)

3) تنش های طولانی (Tensides)

4) موادی که به طور اختصاصی با ترکیبات واکنش می دهد.

میزان تاثیرگذاری مواد ضدعفونی کننده به میزان کلر آن بستگی دارد.

مهمترین و رایج ترین مواد ضدعفونی کننده :

• هیدروکلریدها(HOCl)، به راحتی با حذف اکسیژن تجزیه شده و اثر سفیدکنندگی هم داشته و مناسب ضدعفونی کنندگی می باشد. ببشتر به صورت هیدروکلرید سدیم عرضه می شود.
• آهک کلرینه (هیپوکلرید کلرید کلسیم) (CaCL(OCl))، به مانند هیپوکلرید سدیم قدرت ضدعفونی کننده قوی ندارد. اغلب برای ضدعفونی کردن کف سالن ها و مخازن پساب مورد مصرف قرار می گیرد.
• کلرآمین ـ تی، بوی شدید کلرین را ندارد و تاثیر ضدعفونی کنندگی آهسته اما طولانی مدت دارد.
• هالوژن، ماانند اسید فلورسیلیکا در موارد کمتری استفاده می شود. هالوژن ها در تماس با فلزات، تشکیل نمک داده و خطر خوردگی وجود دارد. در صورت استفاده از این محلول، از عوامل بازدارنده کمک گرفته می شود.
• پراستیک اسید با محلول 40٪ پایدار برای ضدعفونی مورد استفاده قرار می گیرد.
• آهک برای ضدعفونی کردن دیواره های رنگ شده، پراکسید هیدروژن (H2O2) به صورت محلول15الی 30٪ برای ضدعفونی کردن مواد بسته بندی استفاده می شود.

واکنش مواد ضدعفونی کننده در اثر غیرفعال کنندگی میکروارگانیسم ها بر پایه واکنش های زیر می باشد:

• مسدود کردن غشا سلولی و اخلال در متابولیسم آنها
• لخته کردن پروتئین های سلولی
• حذف برخی از مواد سلولی
• آسیب جبران ناپذیر به ساختار سلول با سموم